Ekonomist Kaan Kutlay: Enflasyon 2023’te gerilese bile fiyatlar aynı hızla gerilemeyecek

Ekonomist Kaan Kutlay, Kıbrıs’ın kuzeyinde 2022 yılının ekonomi açısından nasıl geçtiğini Kıbrıs Postası’na anlattı.

25 Aralık’ta gerçekleşen Yerel Kuruluş Organları Genel Seçimlerinin son aylarda ülke gündemini meşgul ettiğini ve Pazar günü tamamlandığını söyleyen ekonomist Kaan Kutlay, herkesin 2023 yılında ekonominin nasıl geçeğini düşündüğünü ifade ederek, vatandaşın gündeminin ise geçim olduğuna değindi.

2020 yılından itibaren, KKTC, Türkiye ve dünya ekonomisinin zor süreçten geçtiğini ve halen geçmekte olduğunu vurgulayan ekonomist Kaan Kutlay, “Kur, faiz, iç borç, dış borç, ticari açık ve cari açık hepsi önemli göstergelerdir ama günün sonunda bu göstergeler en temel iki makroekonomik sorun olan enflasyon ve işsizliği belirlemektedir” dedi.

Dünyanın, küreselleşme ile küçük bir köye dönüştüğünü söyleyen ekonomist Kaan Kutlay, ABD’de 1929 yılında Büyük Burhan’ın, Avrupa’yı etkilemesinin aylar sürdüğünü, 2008 yılında ABD’de en büyük iflas olan Lehman Brothers’ın batması sonucunda ortaya çıkan finansal krizin birkaç saate Avrupa’ya ulaştığını vurguladı.

Kaan Kutlay, 2023 yılında ekonomi alanında dünya, Türkiye ve KKTC’ye ayrı olarak bakılması gerektiğini söyledi.

“UKRAYNA- RUSYA SAVAŞI İNSANİ AÇIDAN SONLANMALI”

Ukrayna- Rusya savaşının, küresel ekonomi açısından en önemli konular arasında olduğunu belirten Kaan Kutlay, savaşın, emtia fiyatlarına uyguladığı baskının sonlanması küresel enflasyon için önemli olduğuna değinerek, savaşın, ekonomik açıdan daha fazla insani açıdan sonlanması gerektiğini belirtti.

İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) raporu ile ilgili açıklama yapan Kaan Kutlay, 2023 yılına ilişkin küresel büyüme tahmininin yüzde 2,2, enerji arzına ilişkin endişelerin enflasyonist baskıları arttırabileceğini belirterek, gelişmiş ülkelerdeki büyüme beklentisinin yüzde 1,1, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 4,9, Çin’de beklenen yavaşlama küresel ekonomideki büyümeyi yavaşlattığını ifade etti.

Kaan Kutlay, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve OECD’ye göre daha karamsar bir beklenti içerisinde, IMF’nin küresel büyüme beklentisinin yüzde 2’nin altında olduğunu vurguladı.

Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) 2023’ün ortasına kadar faiz oranını 100-150 baz artırması beklendiğini belirten Kaan Kutlay, “Enflasyonun hala daha hedeflenen noktadan yüksek olması bu beklentiyi artırmaktadır” açıklamasında bulundu.

“TÜRKİYE’NİN GENİŞLETİCİ PARA POLİTİKALARI UYGULAMASIYLA BİRLİKTE TL, YABANCI PARA BİRİMLERİNE KARŞI EN DÜŞÜK SEVİYESİNİ GÖRMEKTEDİR”

Dünyanın Ortodoks ekonomi politikaları uygularken, Türkiye’nin Heterodoks politikalar uyguladığını söyleyen Kaan Kutlay, “Temel farklılık ise enflasyon ve faiz arasındaki sebep sonuç ilişkisine bakış açısıdır. Dünya enflasyonu düşürmeye ilişkin politikalar izlerken, Türkiye büyümeyi destekletici, istihdamı artırıcı politikalar uygulamaktadır. Dünyanın geneli sıkı yani daraltıcı para politikalar uygularken, Türkiye genişletici para politikaları uygulamaktadır. Bunun sonucunda Türk Lirası, yabancı para birimleri karşısında tarihin en düşük seviyesini görmektedir” diye konuştu.

“SEÇİM EKONOMİSİ BÜTÇE AÇIĞI VE YÜKSEK ENFLASYONA YOL AÇIYOR”

Türkiye’de Haziran 2023 yılında gerçekleşecek olan seçimde, Kuzey Kıbrıs içinde belirleyici olduğunu vurgulayan Kaan Kutlay, dünyanın pek çok bölgesinde seçim dönemlerinde hükümetlerin, seçim ekonomisi uyguladığını ve böylece seçim ekonomisinin bütçe açığı ve yüksek enflasyona yol açtığını açıkladı.

“KKTC KÜÇÜK ADA EKONOMİSİ OLMASI NEDENİYLE DIŞ ŞOKLARA DAHA AÇIĞIZ”

“2023’te dezenflasyon (enflasyon artışında yavaşlama) süreci öngörüldüğünü ancak bu 2023 enflasyon oranının yüksek olacağı gerçeğini değiştirmemektedir” diyen Kaan Kutlay, KKTC’nin küçük ada ekonomisi özellikleri taşıması nedeniyle ile dış şoklara diğer ülkelerden daha açık bir durumda olduğunu, Türkiye’de asgari ücrete yapılan net yüzde 54,7’lik artışın KKTC’de beklentiyi artırdığını aktardı.

“KASIM AYI SONUNA KADAR ENFLASYON ORANI YÜZDE 86,74”

Emekçinin alım gücünü korumak için enflasyon oranında artış yapılması gerektiğini söyleyen Kaan Kutlay, Kasım ayı sonuna kadar enflasyon oranının yüzde 86,74 olduğunu ifade etti.

“GİRDİ MALİYETLERİNİN ARTMASI İLE OLUŞACAK ENFLASYONDAN İŞVEREN DE DÜŞÜNÜLMESİ GEREKİYOR”

Emekçinin alım gücünün korunurken girdi maliyetinin artması ile oluşacak enflasyondan işverenin de düşünülmesi gerektiğine işaret etti.

“ULAŞIMDAKİ YÜKSEK FİYATLAR, TURİZM SEKTÖRÜNÜ OLUMSUZ ETKİLEYECEK”

KKTC’nin lokomotif sektörlerinin turizm ve yükseköğrenim alanlarında, pandemi öncesi duruma yaklaşıldığına değinen Kutlay, ulaşımdaki yüksek fiyatların turizm sektörünü olumsuz etkileyeceğini açıkladı.

KKTC’nin Uluslararası Para Fonu’nun olmadığına vurgu yapan Kutlay, kaynağa ulaşılacak tek noktanın Türkiye olduğunu kaydetti.

“3 MİLYAR 50 MİLYONLUK BİR AÇIK ÖNGÖRÜLÜYOR”

Cumhuriyet Meclisi’nde 38 milyar 850 milyon TL olan “2023 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın görüşülmeye başlandığını kaydeden Kaan Kutlay, Türkiye’nin 8 milyar katkı koyması halinde; 3 milyar 50 milyonluk bir açığın öngörüldüğünü belirterek, “Bütçenin yüzde 28,44’ü için yerel kaynaklarımız yetersizdir. Türkiye ile imzalanacak protokole iki ülkenin de bağlı kalması son derece önemlidir” açıklamasında bulundu.

TÜRKİYE EKONOMİSİ

2023 yılında dünya ekonomisinin yüksek faiz, enflasyon ile mücadeleye devam edeceğini vurgulayan Kutlay, Türkiye’nin Haziran’da gerçekleşecek seçimlere bağlı ekonomi politikaları izleyeceğine değindi.

KKTC EKONOMİSİ

KKTC’nin ekonomik yapısı ile ilgili bilgilendirme yapan Kutlay, Türkiye ile imzalanacak protokol ve uygulanması ile yakından ilişkili olacağına yer verdi. Bu sürede hep lafta kalan kayıt dışı ekonomi ile etkin mücadele edilmesi gerektiğini söyledi.

2023 yılının yarısına kadar olan gelişmeler ile 2024 yılının yolunun gözükeceğini ifade eden Kaan Kutlay, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılı güçlü ve büyük Türkiye yıllardır beklenen o yıl işte bu yıl olacaktır. Karadeniz’de 58 milyar metreküplük yeni doğalgaz rezervi bulundu. Böylece Karadeniz’de toplam 710 milyar metreküp oldu karşılığı 1 trilyon dolar diye belirtiyorlar. Lozan anlaşmasından doğan haklar var diyoruz ama içerisinde olan gizli maddeleri bilemediğimiz için çok da yorum yapamıyoruz ama genel olarak bor, ham petrol ve doğal gaz hayati önem taşırken bunları zaten hem arıyoruz hem ihraç ediyoruz. Lozan anlaşmasında bunları engelleyici bir madde yok ki bunları yapıyoruz” diye konuştu.

“Dünyada parasal genişleme sürecine baktığımız zaman gelişmekte olan ülkelere etkisi belli” diyen Kaan Kutay, 2003- 2008 yıllarında majör ülkelerden gelen sıcak paranın Türkiye’ye aktığını söyledi. 2008 yılında Mortgage krizi ve 2015 yılı sonlarına kadar yaşanan krizden sonra para hacimlerinin yaklaşık 4 katına çıktığını kaydeden Kaan Kutlay, Türkiye’nin kazandığını vurgulayarak, yüksek para girişleri ve bollaşan döviz ile kurların dengeli gittiğini açıkladı.

“ÜRETMEDEN, SICAK PARA BEKLEMEK VE BORÇLANMAK KISA VADEDE EKONOMİK BÜYÜME SAĞLAR”

2015 yılında milli gelirin arttığına işaret eden Kaan Kutlay, “2019 yılından sonra ise parasal daralmalara dönen majör merkez bankaları ve ardından gelen pandemi süreci ile sıkılaştırıcı para politikaları ile Türkiye milli gelirde düşüş yaşamaya başladı ve sıcak para girişleri azaldı. Bu sürdürülebilir bir yapı değil. Üretmeden, sıcak para beklemek ve borçlanmak kısa vadede ekonomik büyüme sağlasa da uzun vadede yüksek kur, doğal olarak girdi maliyetlerinde artış ve enflasyona neden olmaktadır. Buna karşı da faiz silahı kullanılmalıdır” dedi.

“TÜRKİYE’DE YAŞANAN KREDİ FAİZLERİ VE ENFLASYONUN YÜKSELMESİYLE BİRLİKTE, KIBRIS’I DA ETKİLİYOR”

Türkiye’de 2018 yılında kredi faizlerinin yüzde 19 olduğunu şu an da ise, yüzde 28 olduğunu, enflasyonun yüzde 20,30’dan yüzde 85 civarlarını gördüğünü vurgulayan Kaan Kutlay, Türkiye ekonomisinde yaşanan kredi faizlerinin ve enflasyonun yükselmesiyle birlikte, Kıbrıs’ı da etkilediğini açıkladı.

Dünya ekonomisinin büyüklüğünün 17. sıradan, 21. sıraya düştüğünü belirten Kaan Kutlay, kişi başı milli gelirin 9,800 dolar iken 9000 dolar olduğunu söyleyerek, dünyadaki kişi başı milli gelir sıralamasında 81. sıraya yerleşildiğini hatırlattı.

“ESAS YAPILMASI GEREKEN HAYATI UCUZLATMAK, MAAŞLARI ARTIRMAK ESAS ÇÖZÜM DEĞİL”

Enflasyonun 2023’te gerilemesi halinde fiyatların aynı hızla gerilemeyeceğini kaydeden Kutlay, “Ocak ayında yapılacak hayat pahalılığı artışları ile ardından gelecek olan zamlar ile mart ayına daha da hissedilir mal ve hizmet faturalarındaki artışlar ile ezilen maaşlar için tekrardan oturup bir görüşme gerçekleşmesi gerekecektir. 2023 yılında enflasyon yüzde 40-50 arası olabilir diğer taraftan esas yapılması gereken hayatı ucuzlatmak, maaşları artırmak esas çözüm değil. Bu yaklaşım fiyatları geriletemez” ifadelerini kullandı.

2023 yılında ekonomik durgunluk (resesyon) beklendiğini açıklayan Kaan Kutlay, faiz artırımlarının daha da devam edeceğini söyledi. Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz oranlarını 50 baz puan artıracağı yönünde görüldüğünü ifade eden Kutlay, “Türkiye sabit bırakıp, Amerika Merkez Bankası ise Aralık enflasyonuna göre 25 baz puan artırabilir diğer taraftan İngiltere Merkez Bankası da mevcut durumda yüksek enflasyon ile boğuşurken faiz artırımına devam edecek gibi görülüyor. Resesyon dünyada oluyor ama Çin sıfır Koronavirüs inadından vazgeçti tekrardan çarklar dönebilir. Türkiye kanadında ise seçimlerden dolayı hareket devam edecek gibi görülüyor durgunluk olmaz” açıklamasında bulundu.

Dünyadaki bor rezervinin 2015 yılı itibarıyla 1,3 trilyon ton olarak hesaplandığını kaydeden Kutlay, bor rezervinin yüzde 73,2’sinin Türkiye’de olduğunu belirterek, aynı yılda dünyadaki bor üretiminin 4,2 milyon ton olduğuna değinerek, Türkiye yüzde 48 ile birinci sırada yer aldığının altını çizdi.

Gelişmekte olan ekonomilerin, gelişmiş dünya ekonomilere kıyasla büyüme farkını korumasının beklendiğine işaret eden Kutlay, “Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’daki resesyon korkularının özellikle yılın ilk yarısında küresel piyasaları tedirgin etmeye devam edebileceği tahminleri devam ediyor” diye konuştu.

Kaan Kutlay, ekonomik gerilemelerin, agresif parasal sıkılaştırma ve bunlara neden olan jeopolitik ve emtia şokları gelişmekte olan piyasalarda büyük sıkıntılar yaratabileceğini vurguladı.

Ekonomistlerin, gelişmekte olan merkez bankalarının yılın bir büyük bölümünde faiz oranlarını düşürecek alan bulamaması durumunda, küresel toparlanmanın gecikeceğine kesin gözle baktıklarını vurguladı.

“ANALİSTLER, 2023 YILI ORTALARINDAN İTİBAREN TÜKETİM VE YATIRIMDA KESKİN BİR ARTIŞ BEKLİYOR”

Analistlerin, 2023 yılı ortalarından itibaren tüketim ve yatırım alanlarında keskin bir artış beklediğini aktaran Kutlay, Çin’in Koronavirüs kısıtlamalarının ardından yeniden açılma ile inişli, çıkışlı olacağına yer vererek, “Küresel gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan Çin için küresel büyümenin yavaşladığı bir dönemde keskin bir yükseliş gösterme ihtimalini de göz önünde bulundurmak lazım” ifadelerine yer verdi.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, piyasaları ve dünya ekonomisini büyük ölçüde etkilediğine işaret eden Kaan Kutlay, 2023 yılında savaşın nasıl ilerleyeceğinin takip edileceğini vurguladı.

Kutlay konuşmasının devamında şunları söyledi:

“Küresel piyasaları ve dünya ekonomisini en son belirleyici olacak olan ise son zamanlarda Türk Lirası’nın para birimleri karşısında rekor seviyeye gerilemesiyle birlikte artış gösteren maliyetler ile yıllardır uygulanan alışılmışın dışındaki farklı para politikalarının nasıl devam edeceği konusudur. Tüm bunları da yakından takip ederek ona göre analizlerimize devam edeceğiz.”